Cadlägh

Di Silvia Corfu. Quista storia, circa precisa, le stacia publicäda in talian sot “Ricordi di Coltura” sϋl Grigioni Italiano deisc agn fa.

Mi nona e me nono, al Reto e la Maria Crϋzer ca i eran cutadin d’astät i’ngèvan cui se bèsc prϋma e Cavril e dopo e Cadlägh. L’era naturalmente incura ca in Bargaia quasi tüc i eran anca cutadin e i fagèan quela vita nomade ca quii da la mi età àn anca giü la furtüna da vivar.
L’era al meis da mag incura c’al nono Walther al cargäva al se car par indär enta Disla. Lur i vèan sempar ün burdel da roba: porc, galina, roba da mangär, brocan e sadei. Al caval ca’l tragèa al car al gniva da l’Italia e, cun ün po da furtüna, l’era ün da quii bun.

Ie à dasmancaa incusa ca la nossa nona (al bapsegnar l’era mort dal 48) e lan zia la cargävan la sia da roba par Cavril e Cadlägh. Forsi l’era al barba Cornelio cul se jeep militari ca’I manäva sü la roba.
Da prumaveira pena ca’l gniva ora lan föia di albar, ie da set, öc agn ie scumanzäva e turmatär mi nona: „Incura um val e Cadlägh?” La nona ca la vèa sempar ün gran da fär la geiva: “Incura ca ie à sciüna” e ie nu capiva sa la vulèa dir sciüna da picär i mataraz ca la vèa mes ora e sul o incura ca la vèa sciüna dal tϋt parcié c’ognitant la geiva: “ Um va incura ca ie sun pronta”.

Prüma l’ingiäva qualci dì e Cavril ma poc dopo al riväva la nutizia da Catlägh ca la nona l’era pronta. Ie ca ie vèa spaciaa e spaciaa tüta prümaveira ie partiva cul cor c’am batèa fort, fort. L’era sempar düra veir da dir adio ei me ma e Catlägh ie n’u ves mai e pö mai rinunciaa. Ie santiva er ϋn cert plasceir incura ca ie avdèa ca mi sor l’era ϋn po’ invidiusa.
E Catlägh ie era „figlia unica“ e quel am plascèa propi tant. Ie pudèa drumir ent al lec da la zia, ie tucäva dre e mi nona tüt al dì senza ca le la ges: „Isa pasa giò“ par dir d‘indär e ciäsa. E Caltüra mi nona la stäva sül plan sura ent la listessa ciäsa e ie era sempar ent pai pé. Ma ie crec ca quela tucäda dre l’era parcié ca e Catlägh ie vèa üna gran tema.

La ciäsa l’era freida er da giügn. L’era er ün po‘ scϋra parcié ca nualtri um stäva sota. Sura l’era mia noss e l’era sempar tüt saraa par i parent da Roma. Quii parent misterius c’as fagèan avdeir da rär! Ma sa pö i capitävan incura ca ie era lassü, ie fugiva e’m zupär ent al tublaa par mia veir da där büc indree e inavant!
Al bufäva daspess giò dal Lunghin e incura ca ie gniva ora da la ciäsalföch, al vent ent la gassa am bütäva quasi giò sot. Ma quel c’am fagèa p tema l’era al bacan da la cascata da l’Inno; quell bacan ca cul vent al parèa du volta pü fort. Er al ceil am fagèa sgrisgial; al parèa enorme e senza la pruteziun dal piz Duan ie’m santiva pita, pita. Inscia er da öc agn ie nu ingiäva mai e fär spass cun lan altra fia da Catlägh ma am plascèa e indär cun la nona e truär la dona Aneta o al Dino e la Magreta. Ognitant la zia am manäva ora par i cusgin ca i stävan ent ϋna bela ciäsa daspaira quela da la sciura Wolf.

E Catlägh ie stäva massim deisc dì. Incura ca‘m manävan torna e Caltüra, la prüma roba ca ie santiva l’era quel bun sul cald d’astät e la vusc da me bap ca da la stϋa al clamäva: „Et cià la mi mata“.